آنچه در پی می آید « مکالمات حسنیه در مجلس هارون الرشید با علمای مخالفین » است که به ضمیمة کتاب حلیة المتقین اثر علامه محمد باقر مجلسی چاپ شده است و اخیراً کتابی با عنوان شهابی از دامان خورشید به قلم آقای حسین اثنی عشر به طبع رسیده که با روان سازی عبارات علامة مجلسی، آن را به صورت اثر مستقلی به چاپ رسانیده‌اند .این نوشتار، تلخیص شده عبارات علامة مجلسی است؛ هر چند در مواردی اندک و بر حسب ضرورت بعضی از عبارات نامأنوس تغییر یافته است و از کتاب شهابی از دامان خورشید نیز بهره‌گیری شده است .

روایت شده است که در زمان دولت و ایام خلافت هارون الرشید ، مردی بود بازرگان ، با نعمت فراوان و از مشاهیر بغداد بود و شهرت تمام به محبت خاندان طیبین و طاهرین داشت و پیوسته در ملازمت امام جعفر بن محمد (صادق) علیه السلام بودی . شرایط بندگی و خدمتکاری به جای آوردی . بعد از شهادت آن حضرت به واسطة ظلم دشمنان دین، اموال و اسباب او تمام از دست وی بیرون رفت و درویشی و فقر روی به وی نهاد و او را هیچ چیز نماند، جز کنیزی که در پنج سالگی وی را خریده بود و به مکتب داده و مدت ده سال در حرم محترم امام جعفر صادق علیه‌السلام تردد نمودی و قریب بیست سال به مطالعة علوم دینیه و معارف یقینیه مشغول بودی و در حْسن و ملاحت نیز نظیر نداشت . نام وی حْسنیه بود.

چون مشقّت فقر بر خواجه شدت یافت، روزی با کنیز خود اظهار شکایت روزگار نمود و گفت: ای حْسنیه ! تو مرا به منزلة فرزندی و مرا به غیر از تو کسی دیگر نیست و از برای تو زحمت بسیار کشیده‌ام تا تو را بدین مرتبه رسانیده‌ام و امروز تو به انواع فضایل وکمالات آراسته. باید که از روی فراست چارة کار من کنی که کار من از دست رفته و از هجوم فقر به رسوایی خواهد کشید .

حْسنیه گفت: ای خواجه ! صلاح در آن است که مرا پیش هارون‌الرشید بری و اظهار کنی به فروختن من. اگر از بها پرسید : بگو که صد هزار دینار زر خلیفتی. اگر گوید که وی چه هنر دارد که این بها می‌کنی ، بگوی : اگر تمام علما حاضر شوند و در علوم دینیه و مسائل شرعیه با او بحث کنند ، بر همه فایق آید و مغلوب نگردد . خواجه چون این سخن بشنید گفت : حاشا که من کاری چنین کنم؛ مبادا که آن ظالم بعد از آنکه بر کیفیت فضیلت و حْسن سیرت تو آگاه شود، به هر طریق باشد تو را از من بگیرد و من در مفارقت تو صبر نتوانم کرد ! پس حْسنیه گفت : ای خواجه ! مترس که به برکت محبت اهل بیت رسول صلی الله علیه و آله تا مرا حیات هست کسی از تو مرا جدا نتوان کرد . برخیز و توکل کن که آنچه خیر است چنان خواهد شد و در این باب مبالغة تمام نمود .

خواجه بنابر مبالغة او برخاست و به خدمت یحیی بن خالد برمکی ، که وزیر هارون بود ، رفت و کیفیت احوال خود و کنیز را عرض کرد. یحیی گفت : برو کنیز را بیاور ! چون یحیی صورت و سیرت و بلاغت حّسنیه را مشاهده کرد متحیر شد و فوراً برفت و قصّه حْسنیه را به عرض رسانید. هارون گفت تا حْسنیه را حاضر کردند. چون حسنیه به مجلس هارون در آمد ، برقع (پوشیه) برروی کشیده و دعای هارون به جای آورد و شعری چند در مدح وی بخواند ، چنان که هارون را خوش آمد و بفرمود تا برقع از روی حْسنیه برداشتند. هارون چون صورت وی بدید، بی اختیار برخاست و گفت : تا خواجة وی را طلب کردند . هارون گفت : بهای کنیز چند است و نام وی چیست ؟ خواجه نام وی را بگفت و به صد هزار دینار خلیفتی قیمت کرد . هارون برآشفت و گفت: به چه واسطه وی را چنین بها می کنی ؟ خواجه نیز هنر وی را بگفت .

هارون گفت : اگر غیر این شد، بفرمایم که گردن تو را بزنند و کنیز مرا باشد و اگر سخن تو راست بود ، بفرمایم تا صد هزار زر خلیفتی به تو دهند و کنیز مر تو را باشد . خواجه پس از مشورت با کنیز، شرط را پذیرفت .......